Een oudje over de derde generatie, het thema waar ik inmiddels een boek over schrijf!
Column voor Auschwitz Bulletin – Januari 2012
Het is inmiddels 2012 en meer dan dertig jaar geleden dat de
discussie voor het eerst oplaaide over de kwestie of de Tweede generatie zou
bestaan. Onzin vond men dat toen. Hoezo zouden de kinderen van overlevenden
last hebben van de Tweede Wereldoorlog? Ze hadden het zelf toch niet
meegemaakt? Inmiddels twijfelt niemand er meer aan of de tweede generatie
bestaat. Vele onderzoeken en boeken hebben aangetoond dat veel joodse
babyboomers wel degelijk hebben geleden onder de trauma’s van hun ouders.
Schuldgevoelens, afhankelijkheid. depressies, perfectionisme,
minderwaardigheid,
Ik ben 25 jaar en als ik vertel dat ik tot de derde
generatie behoor wordt ik meestal uitgelachen. De oorlog is immers al zo lang geleden. Ik moet blij zijn met
de tijd waarin ik leef en verder niet zeuren. Maar ja, hoe kan ik mijn overgevoeligheid voor het leven
anders verklaren?
Mijn lieve oma, die helaas twee jaar geleden is overleden,
heeft de oorlog misschien wel fysiek overleefd, maar nooit helemaal mentaal: altijd
praatte ze over ‘toen’ en de moffen en de aardige christenen in Krommenie
tijdens haar onderduiktijd. Nog voor mijn tiende wist ik precies welk
familielid waar en wanneer vermoord was.
Op deze manier probeerde mijn oma mij dingen te leren over een
voor haar alles bepalende periode in het leven, alleen was ik toen nog veel te
jong om het te begrijpen en werd ik bang. Bang voor alles.
Anders dan andere kinderen durfde ik niet wild te spelen,
omdat ik bang was om mezelf pijn te doen. Bij vriendinnetjes logeren deed ik
niet, want wat als ik dan nooit meer thuis zou komen? Toen ik wat ouder werd
begon het zich te vertalen naar meer fundamentele levensvragen: Waarom besta ik
wel en zoveel anderen niet? Wat
heb ik gedaan om te mogen leven?
Eerlijk gezegd vond ik het maar niets om joods te zijn, ik associeerde
het voornamelijk met oorlog en ellende. Daar kwam verandering in toen ik op
mijn 16e mee ging naar Polen met het Auschwitz comité.
Een week lang heb ik gehuild. Toen ik terug kwam was ik trotser dan ooit op
mijn familie, mijn afkomst, op wie ik zelf was. Wat ik verder vooral leerde
tijdens die week, was de waarde van herdenken. Het is al jaren geleden, maar ik
zie mezelf nog zo staan, omringd door mensen die de namen van omgebrachte
familieleden voorlazen. De meesten
van hen hadden zelf nooit de mogelijkheid gehad hen te leren kennen, maar het
maakte de emoties er niet minder echt om. Ja de oorlog is al jaren afgelopen,
maar dat betekent niet dat je er niet meer om kan en mag rouwen.
Ik ben er dus van overtuigd dat er zeker een derde generatie
bestaat. Echter denk ik wel dat er
een verschil is tussen ons en onze ouders is. Veel overlevenden vinden het
belangrijk dat de verhalen over de Shoah doorverteld worden, opdat zoiets
dergelijks nooit meer kan gebeuren. Hun kinderen staan soms iets te dicht bij
om over zoveel pijn te praten, maar de kleinkinderen hebben de perfecte
afstand. Ik denk dus dat het onze taak is om te verhalen in leven te houden,
het herdenken in leven te houden, zeker nu de eerste generatie langzaam aan het
uitsterven is.
Drie jaar geleden maakte in een documentaire over mijn oma,
die nooit over het verlies van haar broer en zus heen kwam. Dit jaar studeer ik
af aan de Nederlandse Film- en Televisie academie, mijn eindexamen film gaat over een jongen die er op zijn 20ste
pas achterkomt dat hij joods is en nog een oma heeft die in Israël
woont. Hij gaat haar opzoeken met de vraag waarom zijn recent overleden moeder
dit altijd voor hem verzwegen heeft. Langzaam maar zeker komt hij er achter dat
het allemaal door de Holocaust komt en leert hij zichzelf en zijn
familiegeschiedenis te omarmen.
Het lukt mijn hoofdrol speler in een half uur. Ik ben al
mijn leven lang met dit acceptatie proces bezig, maar ik denk dat ik eindelijk
een manier heb gevonden om er mee om te gaan: Films maken, schrijven, praten, vragen stellen aan overlevenden, herdenken en vooral nooit, maar dan ook nooit vergeten!
Natascha van Weezel
Geen opmerkingen:
Een reactie posten